Wat we vragen:
Fase 3 wordt nu uitgevoerd onder dezelfde leiding als fase 2, en begint met dezelfde fout: de eerste vraag is “mogen we ‘vensters’ wegschrapen?”. Het begint dus alweer zonder een zorgvuldig vooronderzoek”.
Daarom vragen we het volgende

• fase 3 STOP te zetten, tot de nodige maatregelen worden getroffen.
• Een diepgaand en nauwkeurig onderzoek van alle panelen moet de restauratie voorafgaan en de resultaten moeten meegedeeld worden aan de autoriteiten en de experten. De technische documenten zullen ook ter beschikking moeten staan, zoals ook duidelijke schema’s waarop de ‘overschilderingen’ in map zijn gesteld, zodanig dat men ze kan bespreken, en beslissen of men ze al dan niet zal wegschrapen. Datering van overschilderingen zal wetenschappelijk moeten verantwoord worden. De restaurateurs van fase 2 (die nu voortwerken aan fase 3), hebben hun wegschrapen verantwoord door de datering “16de eeuw” van de laag die ze wegnamen. Opnieuw in fase 3 stellen ze de vraag of een “19de eeuws retouche” mag weggeschraapt worden. De datering steunt op de aanwezigheid van chroom die in de 19de eeuw op het palet van de schilders werd ingevoerd. Het moet besproken worden of de overschildering soms 20ste eeuws zou kunnen zijn, en misschien een overschildering is die met zorg uitgevoerd werd door Albert Philippot.
• Men moet verschuiven van de ‘invasieve scalpel-restauratie’, naar een ‘terughoudende conservatiebehandeling’, die steunt op een voor onderzoek, en werkt met eerbied voor oude en goed uitgevoerde retouches die niet noodzakelijk moeten weg geschraapt worden om vervangen te worden door nieuwe (en mogelijk lelijke) retouches. Verkleurde retouches kunnen eventueel wel weggeschraapt worden.
• De restaurateurs die de schade hebben aangericht en deontologische fouten hebben begaan, mogen niet langer aan het Lam Gods werken. De vraag stelt zich ook of de experten (waarschijnlijk door het KIK aangeduid), die het niet gezien hebben, en die niet toegeven dat er schade is verricht, verder toezicht moeten houden. Ze verdedigen ‘unaniem’ de restaurateurs, maar we weten dat de unanimiteit bereikt werd door de dissidente stemmen uit de comités te verwijderen. Bovendien moeten de leden van de comités zich voortaan binden aan confidentialiteit, hetgeen tegenstrijdig is met het goede voornemen van transparantie.

Tenslotte is het beroemd retabel van het Lam Gods Wereld Erfgoed, en we zijn er allen voor verantwoordelijk. We moeten onze Autoriteiten eraan herinneren.

Hélène Verougstraete maart 2024

Dankwoorden

Ik dank hartelijk mijn familieleden en vrienden die mij gevraagd hebben om via een website naar een breder publiek toe, de beschadigingen aan het Lam Gods nader te verklaren. Marthe Léonard heeft mij gesteund tot aan het eindresultaat, en altijd alle nodige oplossingen gevonden. Dirk Huyghe heeft volgehouden met zijn kritiek over de verdwijning van het kasteel Cortewalle, waardoor het protest overigens is begonnen. Hij heeft dan verder, samen met Paul De Wolf, de Nederlandstalige versie van de tekst gesuperviseerd. Paul Sexton deed hetzelfde voor de Engelse versie.
Laat ons tenslotte niet onderschatten hoe pijnlijk dit werk wel geweest is eerst en vooral door het moeten bekijken van de schade aan een prestigieus kunstwerk uit het wereldpatrimonium, en vervolgens ook omdat ik het slechte werk van enige collega’s heb moeten bekritiseren, en van andere collega’s hun voorkeur voor de ‘omertà’, waardoor de Kerkfabriek en de Vlaamse Overheden uiteindelijk niet de beste maatregelen hebben getroffen. Ze lieten fase 3 onder dezelfde leiding doorlopen als fase 2.
Uiteindelijk gaat mijn dankbaarheid ook uit naar Jean-Pierre Coppens die onmiddellijk reageerde op mijn rapport over de schade. Zij moest bekend gemaakt worden om het Lam Gods voortaan te beschermen tegen invasieve scalpels.